اينکه غربي ها بدعهدي مي کنند، سنگ اندازي دارند، به دنبال تامين منافع خود هستند، سعي در افزايش هزينه هاي ايران داشته و در قبال دادن امتيازهايي به دنبال کسب منافع جديد هستند، مشخص است و نمي توان اين موانع را در کُند شدن روند گشايش هاي اقتصادي پسابرجام بي تاثير دانست.
دستاورد اقتصادي برجام چه بود؟
شيطنت ها و دشمني هاي پيدا و پنهان برخي کشورهاي غربي و منطقه به منظور لطمه زدن به روند اجراي توافقات، ايجاد ياس و ترديد در سرمايه گذاران خارجي و تلاش براي ممانعت از فعاليت هاي جديد اقتصادي کشورهاي مختلف در ايران نيز آشکار است اما برخي معتقدند دولت بيش از اندازه به پسابرجام دلخوش کرده بود و حالا رفته رفته مشخص مي شود که پسابرجام در عرصه اقتصادي کشور، دستکم تا به امروز عايدي خاصي نداشته است.
با اين وجود، شايد مقامات دولتي بگويند نمي توان انتظار داشت تمامي مشکلات اقتصادي موجود از طريق پسابرجام و به فوريت حل شود که اين هم موضوع درستي است اما در يکسال گذشته با وجود رفت و آمدهاي غربي ها و هيات هاي اقتصادي مختلف به کشور، دستاورد خاصي حاصل نشده و همچنان برخي قراردادهاي بزرگ اقتصادي مانند خريد هواپيما و مانند آن در هاله اي از ابهام قرار دارد.
همچنين در طول يکسال گذشته و پس از مانورهاي بزرگ تبليغاتي دولت درباره پسابرجام و آغاز يک دوره شکوفايي در اقتصاد ايران، بسياري از نگاه‌ها به حل مسئله بزرگ داخلي کشور يعني بيکاري بود و براي جوانان بسياري اين اميدواري حاصل شده بود که شايد در دوران جديد، از طريق رشد اقتصاد ايران و همچنين جذب سرمايه هاي خارجي، بازار کار بالاخره از بحران و رکود تاريخي خود خارج شود، اما نشد.
بيکاري پيچيده‌تر شد
بيکاري در طول يکسال گذشته و در دوران پسابرجام نه تنها بهتر نشده بلکه پيچيده تر و داراي ابعاد جديدتري هم شده است؛ نه خبري از تاثير سرمايه گذاري هاي جديد در کاهشش نرخ بيکاري و بهبود اشتغال جوانان است و نه اميد مي رود که روند بحران بيکاري در ماه‌هاي آينده در مسير مناسبي قرار گيرد.
همچنان بيکاري مهمترين دغدغه خانواده هاي ايراني است و به گفته بسياري از کارشناسان بازار کار، امروز خانواده هاي فراواني هستند که دستکم يک جوان بيکار در خانه خود دارند. به نظر مي رسد دولت در بازار داغ رفت و آمد هيات هاي اقتصادي خارجي به کشور، امضاي ده ها قرارداد تجاري و همکاري اقتصادي، فلاش دوربين‌ها و رد و بدل کردن توافقات، حل مهمترين مسئله داخلي کشور را فراموش کرده و نگاه کلي به آن داشته است.
درست است که از طريق گشايش‌هاي اقتصادي و امضاي قراردادهاي سرمايه گذاري در نهايت اشتغال ايجاد شده و بازار کار بهبود مي يابد اما اين مسئله در يکسال اخير نه تنها به عنوان يکي از بندهاي اصلي و مهم توافقات اقتصادي با خارجي ها نبوده بلکه مقامات دولتي از فرصت اي موجود براي مبادله و اعزام نيروي کار به کشورهاي ديگر و جستجوي شغل در آنسوي مرزها هم تلاش چنداني نداشته اند.
حميد حاج اسماعيلي در گفتگو با مهر با بيان اينکه تحريم‌هاي اقتصادي کشور را درگير خود کرده بود، گفت: دولت براي درمان اقتصادي اولويت بندي مناسبي انجام نداد و اينکه فکر شود همه مشکلات در تحريم‌ها است، انتظار نادرستي بود.
اين کارشناس بازار کار اظهارداشت: هرچند توافقات هسته اي تصميم نظام و دولت بوده ولي انتظارات پس از آن از توافقات درست نبود و دولت بايد گام به گام حرکت مي کرد، بنابراين دولت توقعات واقع بينانه براي مردم ايجاد نکرد و هياهويي به راه افتاد که حل تمامي مشکلات کشور در گرو توافق با غربي ها است.
حاج اسماعيلي ادامه داد: حالا پس از يکسال از توافقات هسته اي، نتايج و دستاوردها براي مردم محسوس نيست و بار رواني مثبتي در کشور ايجاد نشده است. اين مسئله زنگ خطر بزرگي را به صدا در آورده که گره کار در داخل کشور است و در حوزه مشکلات اقتصادي، چاره کار بايد در داخل جستجو شود.
آدرس پسابرجام اشتباهي بود
وي تاکيد کرد: يکي از مشکلات ساختاري در اقتصاد ايران وابستگي به نفت و درآمدهاي آن است که در اين مدت گام‌هاي موثري براي جدا شدن اقتصاد از اين وابستگي برداشته نشد. دولت مي توانست کشور را از دلالي و وابستگي به فعاليت هاي غيرمولد بازرگاني نجات دهد و روزنه ها را ببندد.
اين کارشناس بازار کار افزود: ما امروز در اقتصاد ايران توليد نداريم و خام فروشي انجام مي دهيم. متاسفانه از آنطرف نيز هر دولتي بر سر کار آمد، برنامه هاي قبلي را مسکوت گذاشت و حتي به برنامه هاي بلندمدت نيز بي اعتنايي مي شود و اينها يک بيماري بزرگ براي کشور ايجاد کرده است.
به گفته حاج اسماعيلي، اجراي برنامه هاي سليقه اي فسادهاي بزرگي را شکل داده و امروز شاهد ريشه دار شدن فساد در کشور هستيم که عزم قابل توجهي نيز براي مقابله با آن وجود ندارد. در حالي که توليد داخلي و رونق آن با اشتغال ارتباط مستقيمي دارد، دولت به سياست‌هاي صادراتي و وارداتي بي توجهي کرد و تاکنون از انجام واردات بي رويه و غيرضرور جلوگيري نشده است.
وي تاکيد کرد: دولت امروز بگويد چه حمايت‌هاي روشني براي تقويت توليد داخلي انجام داده است؟ آيا پرداخت وام از بانک‌ها براي خريد خودروي توليد داخل حمايت است؟ ما امروز با نيروي انساني کشور مواجه هستيم که براي آنها نيز شغلي نداريم و بسياري از نيروهاي آماده به کار کشور کارآفرين نيستند و از آنسو نيز در بازار کار مشارکت ندارند.
اين کارشناس بازار کار اظهارداشت: دولت به جاي استفاده از ظرفيت‌هاي داخلي به مردم آدرس اشتباه داده است. امروز نيروي تربيت شده در دانشگاه‌ها به اشتغال نگاه سُنتي دارند و هنوز به فکر اين هستند که دولت بايد براي آنها کار ايجاد کند، چون بخش خصوصي واقعي در ايران شکل نگرفته و دولت بسترسازي مناسبي براي اشتغال زايي نداشته است.
حاج اسماعيلي اين مطلب را هم افزود که بدون داشتن هيچ برنامه اي انتظار کاهش نرخ بيکاري، انتظار درستي نيست و دولت در ۳ سال گذشته برنامه خاصي براي اشتغال زايي نداشته است.